مبانی سیستم های کنترل دود

امروزه با توجه به پیشرفت بشر در زمینه ساختمان ها(شامل انواع سیستم های اعلام و اطفای حریق و…)تمهیداتی انجام گرفته که از مهمترین آنها سیستم های کنترل دود است.بیشترین علت اصلی مرگ و میر در حریق ناشی از گازهای سمی و خطرناک تولید شده است.دودگرفتگی علاوه بر این که سبب کاهش دید،تاریکی،ترس و وحشت متصرفین و کاهش درصد اکسیژن در فضاهای بسته می گردد،میتوتند موجب گسترش حریق و عدم اطفای حریق بموقع و مناسب شود.

کنترل مناسب دود می توتند از بوجود آمدن حالت قارچی شکل دود و حرارت Mushrooming،گرفتگی ناگهانی Flash Over و برگشت شعله Back Draft جلوگیری نماید.

مبانی سیستم های کنترل دود:

روش های تهویه:دو روش اساسی جهت تهویه مکان حریق زده وجود دارد:

۱-روش طبیعی:عبارت است از جریان طبیعی که از طریق پنجره ها،روزنه­ها و سایر خروجی­ها که درصد رطوبت هوا،جهت و سرعت وزش باد،اندازه و تعداد درب ها،موانع سر راه محصولات حریق و.. در آن اهمیت دارد.

۲-روش مکانیکی:در این روش تهویه توسط یک فن ثابت یا قابل حمل انجام می­گیرد.فن­ها می­توانند به دو صورت،مکنده و دمنده در محیط فشار منفی و یا مثبت ایجاد نماید.

تهویه طبیعی هوا از بالا:این روش زمانی میتواند موثر باشد که هوای ورودی تازه به مقدار کافی وجود داشته باشد.در این روش عمل تهویه از بالاترین نقطه ساختمان مانند سقف پلکان یا آسانسور انجام می­گیرد و ورودی هوای تازه باید حتی الامکان نزدیک سطح زمین انتخاب شوند.

تهویه طبیعی از کنار:در مواقعی که تهویه طبیعی از بالا به دلایلی میسر نباشد،می­توان از تهویه افقی استفاده نمود.در این تهویه جهت و سرعت باد،وضعیت جوی(مانند رطوبت و درجه حرارت)اهمیت ویژه ای داشته و خطر گسترش حریق بیشتر است.

تهویه مکانیکی فشار منفی:در این حالت فن­ها مکنده­اند و در هنگام تهویه اثر نامطلوب گرما و محصولات احتراق روی موتور فن است.در این روش می­بایست یک مسیر جهت ورودی هوای تازه به داخل ایجاد شود.

تهویه مکانیکی فن فشار مثبت:در این حالت فن­ها دمنده اند و این حالت مزایای زیر را نسبت به فشار منفی دارد:

• مواد آلوده داخل از فن عبور نمیکنند.
• تهویه برای خارج کردن مواد آلوده در مناطق گوشه ها Dead Corner بسیار مناسب است.
• تهویه فشار مثبت حداقل دو برابر کارایی تهویه فشار منفی را در بیرون راندن دود دارد.

آرایش فن ­ها:فن­ها را به طور کلی می­توان به دو آرایش موازی و سری تقسیم بندی کرد:

فن­های سری: این فن­ها پشت سر هم قرار گرفته و آن را در ساختمان­هایی که در مسیر هوادهی به محل حریق طولانی باشد و یا در معابر تنگ طولانی می­توان استفاده کرد که در افزایش فشار استاتیک لازم تاثیر گذار است.

فن های موازی:این فن ها در کنار هم قرار گرفته و آن را در فضاهای دارای حجم زیاد مانند:انبارهای بزرگ جهت افزایش حجم هوادهی (دبی حجم)می­توان استفاده کرد.

فن تخلیه(Exhust Fan): این فن ها به منظور مکش هوا یا گازهای ناشی از حریق از داخل به فضا به کار برده میشوند که باید از نوع مقاوم نسبت به حریق باشد.

فن هوایی جبرانی(Supply Fan): این فن ها به منظور دمیدن هوای تازه از محیط فاقد آلودگی به داخل فضا بکار برده می­شوند.

فن مقاوم حریق F300: فن تخلیه یا جت فن منتقل کننده هوا یا گازهای ناشی از حریق، به مدت یک ساعت در برابر حرارت ۳۰۰ درجه سانتی گراد مقاومت داشته و کارآیی خود را حفظ کند.موانع دود (Smoke Barrir): این موانعجهت محدود کردن حرکت دود به کار می رود.مانند پرده های دودبند،شیشه های دود بند

دودبند:طبق بند ۳-۱-۱-۴۳ مبحث سوم مقررات ملی ساختمان،به منظور جداسازی فضاها با مشخصات مقاوم حریق یا غیر مقاوم حریق که به صورت افقی یا قائم، مانند دیوار، کف یا سقف به منظور ممانعت از جریان دود،طراحی و ساخته می شود.موانع دود ممکن است برای حفاظت بازشوها نیز بکار گرفته شود.

سامانه فشار مثبت پلکان Stairwell Pressurzation

طبق تعریف ضوابط سازمان آتش نشانی،سامانه­ای است که با ایجاد فشار در دهلیز پلکان،از ورود و نفوذ دود به داخل پلکان جلوگیری کرده و آن را بصورت مکانی امن و خالی از دود و حرارت،جهت فرار و یا دسترسی نیروهای امدادی نگه می­دارد.

بعبارتی دیگر این سامانه به سیستم اعلام حریق اتوماتیک متصل و از آن فرمان بگیرد.به طوری که هنگام حریق هیچ­گونه دود و گازهای سمی به داخل راه پله نفوذ ننماید.

این سیستم به دو صورت زیر انجام می گیرد:

• سامانه کشف و اعلام حریق ( در اثر دتکتور های دودی یا گرمایی و یا پرشر سوئیچ در اثر ترکیدن حباب اسپرینکلر)
• سوئیچ مخصوص آتش نشانی آتش نشانی(شاسی دستی)

محل نصب فن ها نیز باید در فضای آزاد (ترجیحا روی بام)باشد و پلکان­ها باید تماما دوربند و دودبند باشند.

طبق بند ۱-۳-۱-۵-۲ نشریه ۱۱۲ (دستورالعمل محافظت ساختمان در برابر آتش سوزی از دفتر امور فنی و تدوین معیارها) پلکان­های موجود در بناهای سه طبقه و کمتر،نیازی به دوربندی نخواهد داشت.

در استاندارد NFPA92A ویرایش ۲۰۰۶ پایه طراحی اختلاف فشار لازم برای سیستم های کنترل دود بر دو اساس ذکر میشود:

• حداقل اختلاف فشار (که نباید از آن کمتر باشد)
• حداکثر اختلاف فشار(که نباید از آن بیشتر باشد)

حداقل اختلاف فشار طراحی:

مطابق بند ۴٫۲٫۱ استاندارد NFPA 92A ویرایش ۲۰۰۶،حداقل اختلاف فشار بر دو اساس است :

• نواحی دود اسپرینکلر شده یا اسپرینکلر نشده
• ارتفاع سقف در ناحیه دود

بدبن منظور در بند ۵٫۲٫۱٫۱ از همین استاندارد جدول زیر جهت طراحی حداقل اختلاف فشار میان موانع ارائه می گردد(جدول ۵٫۲٫۱٫۱ از استاندارد ۹۲A  NFPA)

جدول ۱- حداقل اختلاف فشار طراحی طبق استاندارد NFPA

منابع:

داریوش فرجی :کارشناس مکانیک (@dariushfaraji)

http://iransafetytrade.com